نویسنده: سید عنایت الله جان

مسیحیت کاتولیک، واتیکان، نشستی بین‌المللی با محوریت صلح جهانی برگزار شد که در آن شیخ احمد الطیب، رئیس دانشگاه الازهر، نیز حضور داشت. وی در این نشست دیدگاه‌های ارزشمندی درباره تدوین منشور اخلاقی برای هوش مصنوعی و همچنین راه‌حل پایدار مسئله فلسطین ارائه کرد.

شیخ احمد الطیب در این نشست اعلام کرد که «الازهر و واتیکان به‌صورت مشترک در حال تدوین منشور اخلاقی برای استفاده از هوش مصنوعی هستند»، تا این فناوری نوین در مسیر خدمت به رفاه و سعادت بشری به کار گرفته شود. او گفت با آنکه در سراسر جهان نشست‌های گوناگونی درباره آثار، نتایج و پیامدهای هوش مصنوعی برگزار می‌شود، اما از لحاظ جامعیت، اهمیت و گستره، این اجلاس را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین رویدادها در این زمینه دانست.

وی این سخنان را در اجلاس جهانی صلح «سنت اِجی‌دیو» در شهر رم بیان کرد. این نشست با عنوان «دیدار جهانی برای صلح: یافتن شجاعت برقراری صلح» برگزار شد و شخصیت‌هایی چون سرجیو ماتارلا، رئیس‌جمهور ایتالیا، و ملکه ماتیلد، همسر پادشاه بلژیک، در آن حضور داشتند.

شیخ الازهر در ادامه گفت که تدوین این منشور از دوران پاپ پیشین، فرانسیس، آغاز شده بود اما به دلیل بیماری و درگذشت او، این روند متوقف شد. وی افزود: «اکنون تیم‌های مشترک از الازهر، واتیکان و شورای علمای ارشد مسلمان در حال تکمیل این سند هستند تا به عنوان مرجعی جهانی در عرصه اخلاق و انسانیت مطرح شود؛ مرجعی که رابطه انسان با فناوری‌های ساخته خود را در مسیر درست هدایت کند و تضمین نماید که هوش مصنوعی خدمت‌گزار انسان باقی بماند، نه حاکم بر او.»

احمد الطیب گفت که هوش مصنوعی اکنون به نیرویی تعیین‌کننده تبدیل شده است که دگرگونی‌های عمیقی در جوامع انسانی به وجود می‌آورد؛ از این رو، ضروری است که آن را در چارچوب اصول اخلاقی مهار و هدایت کرد تا آینده انسان ایمن‌تر، عادلانه‌تر و متوازن‌تر گردد.

او در ادامه تأکید کرد که پاسداری از ارزش‌های معنوی و دینی یک انتخاب نیست، بلکه مسئولیتی اخلاقی است. به گفته او: «ما در یک پیچ تاریخی و تمدنی سرنوشت‌ساز ایستاده‌ایم؛ یا باید اجازه دهیم این فناوری به ابزار سقوط اخلاقی بدل شود، یا آن را به نیرویی برای اصلاح مسیر انسانیت تبدیل کنیم.»

در سخنرانی خود، شیخ الازهر از کشورهایی که در نشست‌های اخیر سازمان ملل متحد، دولت فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند، قدردانی کرد و این اقدام را نشانه‌ای از بیداری وجدان انسانی و ایستادگی در کنار حق دانست. او ابراز امیدواری کرد که این تصمیم، گامی عملی در جهت تشکیل دولت مستقل فلسطین باشد که پایتخت آن شهر قدس خواهد بود.

احمد الطیب تأکید کرد که راه‌حل دو کشور، تنها مسیر معتبر برای دستیابی به صلح پایدار در منطقه و جهان است و تصریح نمود: «صلح در خاورمیانه تا زمانی ممکن نخواهد بود که دولت مستقل فلسطین تشکیل نشود.»

اکنون به چند اصل راهنما در زمینه هوش مصنوعی می‌پردازیم. بی‌تردید هوش مصنوعی یکی از مهم‌ترین و انقلابی‌ترین فناوری‌های دوران معاصر است که با سرعتی چشمگیر به همه عرصه‌های زندگی انسانی نفوذ کرده است. این فناوری شگفت‌انگیز در کنار فواید گسترده خود، خطراتی نیز در پی دارد که ضرورت تدوین یک منشور اخلاقی جامع برای آن را دوچندان می‌کند. در ادامه، به برخی از اصول اساسی در این زمینه اشاره می‌شود:

نخست، هدف اصلی هوش مصنوعی باید ارتقای رفاه و بهزیستی انسان باشد. در طراحی برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، حفظ جان انسان، سلامت عمومی و ارزش‌های انسانی باید در اولویت قرار گیرد. این فناوری باید در خدمت کارهایی قرار گیرد که کیفیت زندگی را بهبود بخشد، در درمان بیماری‌ها مؤثر باشد و به حل مشکلات اجتماعی یاری رساند.

دوم، فرایند تصمیم‌گیری در هوش مصنوعی باید شفاف و قابل درک باشد. این شفافیت نه‌تنها برای کاربران بلکه برای نهادهای نظارتی نیز ضروری است. هرگاه یک سامانه هوش مصنوعی تصمیمی اتخاذ کند، مبانی و منطق آن باید روشن و قابل پیگیری باشد تا اعتماد عمومی جلب شود و مسئولیت تصمیم‌ها نیز مشخص گردد.

سوم، سامانه‌های هوش مصنوعی باید از هرگونه تبعیض و تعصب مبرا باشند. این فناوری باید با همه کاربران به‌طور برابر رفتار کند و از هرگونه تمایز نژادی، دینی، زبانی یا جنسیتی پرهیز نماید. الگوریتم‌های آن باید بر پایه داده‌هایی آموزش ببینند که متنوع و نماینده واقعی همه اقشار جامعه باشند تا عدالت رعایت شود.

چهارم، در خصوص نتایج حاصل از هوش مصنوعی باید مسئولیت‌ها به‌روشنی تعریف گردد. چه توسعه‌دهنده باشد، چه نهاد اجرایی یا کاربر، همه باید در برابر عملکرد این فناوری پاسخ‌گو باشند. هیچ سامانه هوش مصنوعی نباید فراتر از مرزهای قانونی و اخلاقی عمل کند.

حفاظت از داده‌های شخصی و رعایت حریم خصوصی کاربران باید به عنوان یکی از اصول اساسی در منشور اخلاقی هوش مصنوعی پذیرفته شود. سامانه‌های هوش مصنوعی باید با بالاترین استانداردهای امنیت داده مطابقت داشته باشند و اطلاعات شخصی تمامی کاربران را از دسترسی غیرمجاز و سوء‌استفاده محافظت کنند.

در تصمیم‌های مهم، اختیار نهایی باید همواره در دست انسان باقی بماند. هوش مصنوعی باید در فرآیند تصمیم‌گیری به عنوان ابزار کمکی مورد استفاده قرار گیرد، نه به عنوان تصمیم‌گیرنده نهایی. تصمیم‌های حیاتی مرتبط با زندگی و مرگ، احکام قضایی، و مسائل مهم سیاسی و اقتصادی باید به‌طور کامل در اختیار انسان‌ها باشد.

هوش مصنوعی باید در برابر نفوذ، سوء‌استفاده و اختلال ایمن‌سازی شود. این سامانه‌ها باید مجهز به قابلیت‌های حفاظتی خودکار باشند تا در هر وضعیت پیش‌بینی‌ناپذیر یا خطرناک، بتوانند خود را به حالت ایمن درآورند.

از آنجا که هوش مصنوعی فناوری‌ای جهانی است، ایجاد اجماع بین‌المللی درباره استانداردها و قوانین مرتبط با آن ضروری است. کشورهای مختلف باید با همکاری یکدیگر هماهنگی لازم را در زمینه توسعه و کاربرد این فناوری به‌وجود آورند تا استفاده از آن به شکلی منسجم و ایمن صورت گیرد.

همچنین، هوش مصنوعی باید سازگار با محیط زیست و پایدار طراحی شود. میزان مصرف انرژی آن باید تا حد ممکن کاهش یابد و فعالیت آن باید در چارچوب اصول حفاظت از محیط زیست انجام گیرد.

در توسعه و بهره‌برداری از هوش مصنوعی، منافع همه اقشار جامعه باید مدنظر قرار گیرد. این فناوری نباید به افزایش نابرابری اقتصادی دامن بزند، بلکه باید در جهت کاهش فاصله‌های اجتماعی و اقتصادی عمل کند.

هر سامانه هوش مصنوعی باید مجهز به سامانه «خاموشی اضطراری» باشد تا در صورت بروز هرگونه خطر غیرمنتظره، بتوان آن را بلافاصله و به‌طور ایمن متوقف کرد.

در مجموع، تبدیل هوش مصنوعی به ابزاری مفید برای بشریت، نیازمند یک منشور اخلاقی قوی و شفاف است. اصول یادشده می‌توانند پایه‌گذار استفاده‌ای ایمن، عادلانه و سودمند از این فناوری باشند. اجرای این اصول مستلزم نظارت مستمر، پژوهش مداوم و همکاری بین‌المللی است. اگر انسان این اصول را به‌درستی به‌کار گیرد، هوش مصنوعی می‌تواند به نیرویی نیرومند در خدمت پیشرفت و رفاه انسان بدل شود؛ در غیر این صورت، ممکن است به بزرگ‌ترین تهدید برای او تبدیل گردد.

منبع:

https://ibcurdu.com/news/171205/